(artukuł archiwalny, prosimy traktować informacje jako nieaktualne oraz jako ciekawostkę z jakimi zmianami mamy do czynienia na przestrzeni lat)

Poniższy artykuł ma za zadanie przybliżyć Wam nieco kluczowe elementy geometrii.

Geometria to najważniejszy element roweru do trialu. To od niej powinniśmy uzależnić wybór poszczególnych części. Pomimo, że różnice pomiędzy poszczególnymi częściami wyrażane są w milimetrach, wpływają one bardzo znacząco na jazdę. Artykuł ten kierujemy do osób które mają mniej więcej roczne doświadczenie w trialu i znają na tyle dobrze podstawowe techniki, że potrafią rozróżnić wpływ sprzętu na wykonanie poszczególnych technik od wpływu własnych umiejętności. Ma on za zadanie ułatwić dokonanie trudnego wyboru ramy, widelca, kierownicy oraz mostka. Pisząc ten tekst staraliśmy się zachować maksymalny obiektywizm, jednak jak to bywa w tego typu kwestiach, każdy ma swoje zdanie i może zależnie od preferencji się z poniższymi sugestiami nie zgodzić.

Osobom początkującym, które chcą złożyć u nas swój pierwszy rower polecamy kontakt osobisty w celu ustalenia optymalnej geometrii. Uważamy, że podczas rozpoczynania swojej przygody z trialem najważniejsze jest by geometria była w miarę uniwersalna i ułatwiała utrzymywanie równowagi a była nie nastawiona na konkretny styl jazdy. Podkreślamy, że zmiana geometrii roweru jedynie ułatwia lub utrudnia niektóre techniki natomiast podstawą do ich wykonania zawsze są umiejętności samego trialowca. Początkujący nie powinni zatem składać roweru na którym łatwo będzie się robiło np. dobicia lub przeskoki, gdyż w początkowej fazie nauki wykonanie tych technik będzie zależało wyłącznie od umiejętności a nie od doboru geometrii roweru.

Wszystkie poniższe punkty w artykule są rozpatrywane przy warunku niezmienności pozostałych części wpływających na geometrię (tzw. ceteris paribus ;)). Zachowanie roweru zależy od geometrii: 

• Ramy i widelca
• Mostka i kierownicy

Geometria ramy i widelca

Odpowiednia rama to najważniejszy element roweru do trialu. Będziemy mogli za pomocą mostka, kierownicy i widelca zmieniać jej charakterystykę ale tylko do pewnego stopnia. Dlatego też nad wyborem ramy należy sie dobrze zastanowić. Zdajemy sobie sprawę z tego, że artykuł może zrodzić więcej pytań i wątpliwości niż odpowiedzi. Dlatego w części trzeciej zajmiemy się zestawami części, na których jeździ się "dobrze".

 Kliknij na obrazek aby go powiększyć.

Poniższe elementy geometrii roweru zaznaczyliśmy na obrazku:

1. wysięg
2. baza kół
3. wznios suportu
4. kąt główki
5. długość tylnego trójkąta
6. długość widelca
7. wyprzedzenie widelca

Wysięg

Rzeczywistą długość czyli tzw. wysięg określa się mierząc odległość między środkiem mufy suportu i środkiem główki ramy najwyższym miejscu. Jest to najbardziej miarodajny sposób porównywania ram gdyż określa to co dla nas ważne - pozycję rąk względem nóg. Wymiar ten nie jest podawany przez producentów i z reguły należy go określić we własnym zakresie lub zaciągnąć ze sklepu internetowego. Ramy błędnie porównuje się biorąc pod uwagę bazę kół. Aby uświadomić Wam, że takie porównanie kompletnie mija się z celem, posłużymy się uproszczonym przykładem dwóch skrajnie różnych ram o następujących parametrach:

Pomimo, że Ashton ma bazę kół o 50mm krótszą niż Echo Pure, to właśnie rama Ashton jest w czuciu o 30mm dłuższa. Dzieje się tak ponieważ rama Ashton ma ostrzejszy kąt główki i mniejszy wznios suportu. Oto jak można naszym zdaniem przedstawić rzeczywistą długość ramy w popularnym ujęciu short/long, oraz trochę umownym i rzadko stosowanym rozmiarze medium:

 
Jak wysięg ramy wpływa na jazdę?
W ramach 26" różnica między shortem a longiem jest bardzo odczuwalna. Krótkie ramy utrudniają swobodny ruch ciałem oraz typowo trialowe triki takie jak dobicia, sidehopy i przeskoki. Krótkie ramy bardziej nadają się do streetu lub street-trialu czyli trików takich jak np. obroty i bunnyhopy. Dzięki krótkiej ramie rower wydaje sie zwrotniejszy.

W ramach 20" różnica jest nieco mniejsza. Ramy long są bardziej popularnym wyborem wśród trialowców uprawiających tzw. "UK style", czyli możliwie jak największe przeskoki i wskoki. Ramy krótkie są częstym wyborem profesjonalistów i osób lubiących natural. Dzięki swojej niewielkiej długości są zwrotniejsze i łatwiej się je kontroluje.

Czy wysięg ramy powinien zależeć od wzrostu?
To zależy. Naszym zdaniem, przy wzroście poniżej 185cm, 20" ramę można wybrać kierując się wyłącznie preferencjami natomiast osobom wyższym sugerujemy wybór ramy long. W przypadku ram 26", wersje long dla osób o mniejszym wzroście mogą być po prostu za długie przez co jazda stanie się walką z rowerem a nie przyjemnością.  Radzimy by osoby o wzroście mniejszym niż 170cm skłaniały się ku 26" ramom short.

Baza kół

Baza kół określa odległość osi kół od siebie. To właśnie ona wyrażana jest pojęciami "long" i "short" występującymi w nazwach ram lub w opisach. Przy podawaniu bazy kół powinno się także podać geometrię widelca gdyż ten wymiar jest od niego uzależniony. Widelec z mniejszym wyprzedzeniem zaowocuje mniejszą bazą kół, ale o tym w dalszej części artykułu. Poniżej znajdują się przybliżone przedziały które decydują o tym w której grupie znajduje się rama:

Jak baza  kół wpływa na jazdę?
Sama baza kół ma niewielki wpływ. Dużą różnicę poczujemy gdy mamy ramę, której baza kół nie przekłada się na długość rzeczywistą np. za sprawą ostrego lub płaskiego kąta główki. Niewielka długość rzeczywista i duża baza kół sprawi wrażenie, jakby przednie koło wystawało daleko poza rower (patrz porónanie Ashton Justice vs. Echo Pure '08). Utrzymuje się, że dłuższa baza pomaga w dobiciach oraz utrudnia bunnyhopy. Różnicę widać podczas jazdy natural - często krótsza baza ułatwia kontrolę nad rowerem i manewrowanie na skomplikowanych przeszkodach. Rowery 20" z długą bazą kół takie jak Zoo Python czy Zona Zip posiadają bardzo nietypową charakterystykę jazdy. Często mówi się, że jazda na takim rowerze przypomina jazdę na kołach 26". Utrzymuje się, że ramy 20" o wyjątkowo długiej bazie kół (1040mm+) służą przede wszystkim do jazdy po sztucznych przeszkodach.

Czy baza kół powinna zależeć od wzrostu?
W przypadku ram 20" - raczej nie gdyż jedną z cech ram 20" jest właśnie jej niewielka długość, nawet w wersji long. W przypadku ram 26" posiadających standardowy kąt główki 71.5* i 72.0* można sugerować się rzeczywistą długością a w mniejszym stopniu bazą kół. Zdecydowanie nie polecamy ram o bazie zbliżonej do 1100mm osobom o wzroście mniejszym niż 180cm, podobnie jak nie polecamy osobom o wzroście 190cm i większym ram z bazą 1065mm.

Wznios suportu (aktualizacja 09/11)

Ten niegdyś niedoceniany element przeżył prawdziwe odrodzenie wraz z premierą ramy Koxx Vinco, która miała bagatela 80mm wzniosu. Następnie w 2006 roku Echo Group wypuściło serię ram wysokosuportowych co zapoczątkowało serię eksperymentów i prób znalezienia złotego środka, który - naszym zdaniem - istnieje. Im większy wznios suportu, tym bardziej pochyleni jesteśmy do przodu. Wysoki wznios zmniejsza także rzeczywistą długość roweru, dlatego też prawie wszystkie 26" ramy wysokosuportowe wpadają w kategorię short/medium pod względem rzeczywistej długości czyli tzw. wysięgu.

Ramy 20"
Niegdyś dostępne tylko we wzniosach 50mm-60mm, teraz produkowane głównie w specyfikacji 70mm+. Ramy 20" z wysokim wzniosem suportu są wyjątkowo niestabilne i należy kompensować dodatkowy wznios suportu wysokim mostkiem lub wysoką kierownicą. Jest to niedogodność do której przywyczajenie się trwa kilka godzin, potem zauważalne stają się zalety takiej geometrii. Wysoki wznios znacznie zwiększa przestrzeń między ramą a podłożem co w przypadku małych kół jest pożądanym działaniem. Wzrasta kontrola nad tylnym kołem gdyż środek ciężkości znajduje się bliżej tylnego koła. Sprawia także, że ciało znajduje się wyżej a przeszkody wydają się niższe - jest to efekt czysto psychologiczny choć w przypadku osób posiadających bariery we wskakiwaniu na wyższe przeszkody, może umożliwić swobodniejszą jazdę. Można śmiało stwierdzić, że przyszłość ram 20" leży w wysokich wzniosach suportu.

Ramy 26"
Podobnie jak w przypadku ram 20", tutaj również nastąpiły duże zmiany na przestrzeni ostatnich kilku lat. Początkowo standardem było 0-10mm, obecnie niemal wszystkie ramy na rynku produkowane są ze wzniosem 50mm+. Wznios suportu to najbardziej odczuwalny element geometrii w rowerze 26". Dla nieprzyzwyczajonych do wysokiego wzniosu, takie ramy mogą wydawać się bardzo dziwne i niewygodne - stwarzają wrażenie jakbyśmy mieli zaraz przelecieć przez kierownicę. Wystarczy kilka godzin jazdy by się przyzwyczaić i zacząć doceniać zalety takich ram, warto jednak wspomóc się wysokim mostkiem oraz kierownicą. Poniższa tabela dotyczy wyłącznie ram 26" w których występuje jeszcze (lato 2011) ograniczony wybór ram z różnymi wzniosami suportów. Należy zaznaczyć, że przykładowy wpływ dotyczy przede wszystkim pierwszego wrażenia i pierwszych kilku jazd - po przyzwyczajeniu się, wady danych wzniosów zaczynają zanikać.

Czy wznios suportu powinien zależeć od wzrostu?
W większości przypadków nie. Wznios suportu powinno kompensować się odpowiednim mostkiem utrzymując w miarę podobną pozycję jazdy bez względu na to, czy rama ma niski wznios czy wysoki. 

Długość tylnego trójkąta

Ten element podczas wykonywania ewolucji trialowych można traktować jako dźwignię, której głównymi punktami jest kierownica, tylna piasta a osią obrotu środek suportu. Im dłuższa dźwignia, tym potencjalnie dalej i wyżej możemy skakać. Jest jednak pewna granica, której przekraczać nie należy. Dla rowerów 20" przyjęło się ją za 375mm, w rowerach 26" jest to 385mm.

Ramy 20"
Ponieważ ramy te mają poziome haki, długość tylnego trójkąta zależy od przełożenia i długości łańcucha. Ponieważ w modach używa sie z reguły przełożenia 18:12, długość tylnego trójkąta zależy niemal wyłącznie od łańcucha i zmienia się skokowo o połowę długości ogniwa czyli 12,7mm. Do niedawna ogólnie stosowanym standardem była długość 362mm. Coraz popularniejszy staje się jednak rozmiar 350mm połączony z wysokim wzniosem suportu.

Ramy 26"
Standardowo ramy 26" mają długość tylnego trójkąta zawierającą sie miedzy 372-385mm. Minimalna długość ograniczona jest przez średnicę tylnego koła. Ramą z najkrótszym tylnym trókątem była BT Ninja - udało się osiągnąć długość 365mm. Obecnie standardem jest długość między 380mm a 385mm. Wydaje się, że w połączeniu z wysokim wzniosem suportu, jest to złoty środek.

Należy zaznaczyć, że trudniejsze skakanie na tylnym kole będzie zauważalne tylko dla osób rozpoczynających swoją przygodę z trialem. Trialowcy bardziej doświadczeni nie zauważą większej różnicy.

Kąt główki

Kolejny niedoceniany element radykalnie zmieniający charakterystykę ramy. Przywołujemy tu poprzednia tabelkę z ramą Echo i Ashton:

Czy kąt główki powinien zależeć od wzrostu?
Sam kąt główki nie - jego odzwierciedlenie znajduje się w rzeczywistej długości ramy i to tym wymiarem powinniśmy się kierować w pierwszej kolejności.

Geometria widelca

Jest to mało istotny element którym można jednak sztucznie skorygować kąt główki i bazę kół. Standardy wyglądają następująco:

Jak geometria widelca wpływa na jazdę?
Im dłuższy widelec  tym bardziej płaski kąt główki. Widelec krótki lub o mniejszym wyprzedzeniu (np. 35mm dla Koxx Forxx i Echo SL) zmniejszy bazę kół o 10mm oraz zwiększy sztucznie kąt główki o około pół stopnia. Im mniejsze wyprzedzenie tym zwrotniejszy rower. Krótki widelec lub taki z mniejszym wyprzedzeniem ułatwia wszelkie triki na przednim kole ale zmniejsza stabilność i powoduje nerwowość roweru.

Czy geometria widelca powinna zależeć od wzrostu?
W skrócie - nie.

Mostek

Jest to najtańszy sposób zmiany charakterystyki roweru jednak przy jego składaniu, element równie ważny co rama. Mostek jest przedłużeniem ramy i posiada dwa wymiary - wznios i długość. Te parametry są zależne od siebie. Optymalnie, mostek musi być zgrany z geometrią ramy, kierownicy oraz ze wzrostem. Przy wyborze mostka lepiej kierować się własnymi preferencjami oraz wzrostem jednak należy też wziąć poprawkę na wznios suportu ramy. Oto nasze sugestie przy wykorzystaniu kierownicy riser (szerszy opis na dole strony) dla osób, które własnych preferencji jeszcze nie posiadają:

Powyższe zalecenia to przedziały - to czy będziemy zbliżać się do umownej minimalnej lub maksymalnej granicy oraz czy ją przekroczymy zależeć będzie także od naszego wzrostu oraz rzeczywistej długości (wysięgu) ramy. Im osoba jest wyższa, tym dłuższy powinien być mostek; im większa rzeczywista długość ramy, tym mostek powinien być krótszy.

Jak mostek wpływa na jazdę?
Niewłaściwie dobrany mostek może zupełnie zepsuć radość z jazdy. Ponieważ w przypadku ram 20" geometria mostka zależy głównie od wzrostu, nie będziemy zajmować się tym rozmiarem kół.

Za przykład posłuży nam osoba o wzroście 180cm, jeżdżąca na ramie 26" ze wzniosem 50mm. Jeżdżąc na mostku 90mm pozycja ciała pochylona jest mocno do przodu, skakanie na tylnym kole wymaga bardzo dużej siły ze względu na krótką dźwignię (odległość między kierownicą a suportem) a wyjście na przednie koło jest daleko utrudnione gdyż ciężko jest się przechylić wystarczająco do przodu. Już te dwa ograniczenia sprawiają, że kontrola nad rowerem jest bardzo mała. 
Nieco inne problemy napotka się jeżdżąc na mostku o długości 165mm (czyli naszym zdaniem za długim). Pozycja na rowerze może się wydawać bardzo wygodna ale nieco rozciągnięta. Skaknie na tylnym kole będzie bardzo lekkie i wygodne ze względu na długą dźwignię - mniej będą męczyły się mięśnie rąk oraz brzucha i pleców. Podobnie będzie w przypadku skakania na przednim kole, gdyż kierownica znajduje się niemal nad osią przedniego koła. Problemy zaczną pojawiać się w przypadku przeskoków i wskoków na tylne koło, gdzie już początkowo rozciągnięta pozycja znacząco utrudni wyrzucenie roweru przed siebie. Dlatego też długi mostek może znacząco zmniejszyć wysokości na które wskakujemy. Poderwanie przedniego koła z jazdy również będzie utrudnione.

Czy długość mostka powinna zależeć od wzrostu?
Tak i nie. Powyżej przedstawiliśmy ogólną zasadę doboru mostka, choć wszystko zależy od naszych preferencji - nawet wśród osób o tym samym wzroście, na ramie 26" ze wzniosem 55mm jednym lepiej będzie się jeździć na mostku 150x35, innym na mostku 130x15. Natomiast osoby o wzroście 2m mogą się przy takiej konfiguracji skłaniać ku mostkom 160x25.

Kierownica

Kierownica to kolejny niezwykle ważny element wpływający na zachowanie się roweru. Kierownica musi być zgrana z mostkeim czym zajmiemy się na końcu poradnika. Najbardziej popularne są kierownice typu riser czyli stosunkowo mocno gięte w dwóch płaszczyznach - do góry i do tyłu. Im większe gięcie, tym większa wygoda a co najważniejsze - możliwość zmiany czucia roweru.
 

Jak kierownica wpływa na jazdę?
Kierownica riser odchylona do tyłu skróci sztucznie rower - ułatwi przykładowo bunnyhopy. Z kolei kierownica przechylona do przodu wydłuży rower i łatwiejsze będzie przeniesienie masy ciała za przednie koło, przykładowo zatem będzie nam się łatwiej skakać na przednim kole.

Kierownice bez mocnego gięcia nie mają tej charakterystyki. Najczęściej pole manewru jest niewielkie lub nie ma go wcale. Podobnie jest z kierownicami flat bar które gięte są tylko do góry. Flat bar polecamy tym którzy uważają, że mają za długi mostek. Kierownica tego typu nie wydłuża dodatkowo roweru. Wszystkim innym polecamy kierownice z większym wzniosem typu riser czyli przykładowo niesamowicie popularną u nas Trialtech Sport Riser.

Istotna jest też szerokość kierownicy. Szersza kierownica ułatwia balans. Większość z tych przeznaczonych do trialu ma szerokość oscylującą w granicach 740mm. Zdarzają się też węższe kierownice (np. 680mm) które z powodzeniem można używać w rowerach 20". Uważamy jednak, że aby zachować wygodę na rowerze 26" przydatna jest kierownica nie węższa niż 700mm. Kierownice typu 680mm w rowerach 26" zdarzają się niezwykle rzadko, z reguły używane sa przez doświadczonych zawodników.

Czy kierownica powinna zależeć od wzrostu?
Raczej nie - powinna być dobrze zgrana z mostkiem. Osobom wysokim odradzamy kierownice typu flat.

Zgranie kierownicy z mostkiem

Tabelę z geometrią mostków przygotowaliśmy dla kierownicy o standardowym gięciu. Zależnie od rodzaju kierownicy, wartości w tabeli mogą ulegać zmianie. Poniżej znajdują się korekty do tych wartości: